Kada u današnje vreme govorimo o četnicima, prva asocijacija na ovaj termin su pripadnici Jugoslovenske vojske u Otadžbini (JVuO) Dragoljuba Draže Mihailovića, učesnici Drugog svetskog rata.
Međutim, malo se zna o izvornom srpskom četništvu nastalom na prelomu 19. i 20. veka zarad odbrane i zaštite srpskog stanovništva u Staroj Srbiji i Makedoniji koje su u to doba još uvek bile pod turskom okupacijom.
Neustrašivi, spretni, viteškog duha, izvorni četnici su daleko od ustaljenog prikaza neuglednih bradatih nasilnika iz partizanskih filmova.
Heroji Srpske četničke akcije, balkanskih ratova i Prvog svetskog rata nepravedno gurnuti u zapećak srpske istorije, svakako zaslužuju da se o njihovim podvizima mnogo više zna nego što je to slučaj danas, kako bi jedan od najsvetlijih perioda naše istorije kome ovi junaci pripadaju konačno zauzeo zasluženo mesto u istoriji sveta.
Ko su četnici?
Naslednici hajduka iz junačkih epskih pesama, četnici su bili gerilski borci s kraja 19. i početka 20. veka; pripadnici manjih borbenih jedinica (četa) koje su brojale od 5 do 50 pripadnika.
Predvođeni vojvodama, imali su za cilj oslobođenje južnih srpskih krajeva od turskoga jarma, a nešto kasnije zazimaju ulogu zaštitnika srpskog stanovništva napadanog od strane bugarskih četnika i arnautskih kačaka.
Pored termina četnik, uporedo se kao sinonimi koriste i termini komita (pripadnik revolucionarnog komiteta) i ustaš (ustanik). Jednu od najživopisnijih definicija četnika dao je pisac Stanislav Krakov u svojoj knjizi ”Plamen četništva”, inače i sam pripadnik odreda Vojina Popovića Vuka, jednog od najčuvenijih četničkih vojvoda:
”Šta znamo o četnicima? Da su drugovi slobode, junaštva i samopregorevanja. Slušamo ili legende ili ih vidimo fotografisane svečano sa oružjem po kalendarima. Ali njihov pravi život i dela stoje skriveni od nas vremenom, zaboravom, tajnom. Jer dok su preslavno umirali, moralo se ćutati.
Njihova mlada tela odnosili su virovi ili su nestajala u vatri, padala pod noževima i pod olovnim plamenom. Oni nisu kao vojnici savesno i časno ginuli zato što tako treba, nego samo zato što su oni to sami hteli.
Ponosno su planine našeg Juga skrivale u sebi ljude tako bliske prirodi i bogovima. Rođaci po osećanju sa Kraljevićem Markom i starim hajducima, hlebari, salebdžije, zidari i seljaci, mirni ljudi i tihi, postajali su u šumama smeli, neposredni i oslobađali se svega ličnog i suviše osećajnog.
Komita, hajduk i junak umeo je da bude skoro svaki Srbin sa Juga, ako ne kroz ceo život, a ono uvek u trenucima sudbonosnim po njega, njegovo selo i našu budućnost. ”
